CONTOS DE NADAL

En Galicia existe toda unha tradición oral relacionada co Nadal. Un tempo propicio para os contos, romances, vilancicos e cantos de reis que insistimos en recoller e logo difundir para evitar que queden no esquecemento formando só parte da memoria dos nosos maiores. As pezas que reproducimos nesta páxina pertencen a dúas publicacións das editoriais Citania e Ophiusa: “A Carón do Lume” (escolma de textos que foran publicados na revista “Amencer” e recollidos nos últimos 25 anos polos alumnos do Real Seminario Santa Catalina de Mondoñedo) e “A Carón da Escola. Cantos de Reis e de Nadal” (un vídeo-libro de Mini eMero no que colaboraron colexios públicos de Galicia). LENDAS DE NADAL.-  “ As ovellas non berran cando as matan porque cando os soldados de Herodes perseguían ó Neno Xesús, preguntáronlle a un pastor se sabía onde nacera Xesús e entón unha ovella berrou: En Beléeeen, en Beléeeen. Por iso, como castigo, non berran cando as matan”. (Recollida en Belesar –Vilalba- por Félix Villares Mouteira). “O río Miño, cando pasa pola cidade de Lugo, baixa manseliñamente, sen facer ningún ruído, a pesar das présas e dos caneiros. ¿Sabedes por que? Porque cando pasou por Lugo a Sagrada Familia e Virxe díxolle ó río: _ Cala, río Miño, cala, non me desperte-lo meu Neniño. (Recollida en Belesar –Vilalba- por Xosé M. López Santalla). “A Sagrada Familia tamén pasou por Palas de Rei e a Virxe díxolle ó río Roxán: _ Cala, río, cala, non despertes o meu pequeniño que está durmindo moi acurrucadiño”. (Recollida en Palas de Rei por Agustín Rodríguez Pérez). AGUINALDO.- “Dieme o aguinaldo, señora por Dios; que venimos cuatro y cantamos dos. Díame o aguinaldo, anque seña pouco: un touciño enteiro e a mitá doutro”. (Recollido en Corvite, Abadín, por X. Francisco Bello Bello ) “Levántese, señora, do seu sentadeiro, vaia ó touciño e faigalle un cambeiro. Déanos o aguinaldo, señora casada, ovos, torreznos e longaniza asada”. (Recollido en Rego de Cas, Mondoñedo, por Pedro Díaz Couto) ROMANCES DO NADAL.- “O día de Noiteboa por ser la noche mayor parió Nuestra Señora y nació Nuestro Señor. Y allí donde naciera mucha pobreza había que ni siquiera un pañal había. Botó mano a su cabeza, a un velo que traía y lo partió en pañales, pañales de sobra había. Bajan los ángeles del cielo a visitar a María y vuelven a dar la vuelta cantando un Ave María. Dicen unos a los otros: _¿Cómo queda la parida? _La parida queda buena ay, que mejor quedaría, queda calzadiña de ora y vestida de plata fina. Eso pues poco es, José, lo que la Virgen merecía. En aquel pueblo donde estaban respondiéronle los judíos: hemos, caballeros, hemos a visitar a María. La Virgen que tal oyó se trata de caminar con su hijo en los brazos y dándole de mamar. Al llegar al caminito, al caminito real se encontró con los judíos: ¿Para dónde vais, judíos? ¿Qué venís aquí buscar? _Vímoslle catar ó fillo para llo crucificar. _Quen volo dera, ai, judíos, quen volo quixera dar. _Quiera que usté no quiera se lo habemos de quitar. La Virgen que tal oyó, desmayada se cayó. Ni había cura ni fraire que la viniese llevantar sino San Pedro y San Juan que la vinieron buscar. _Levante de ahí mi tía que la venimos buscar por estes cielos de arriba a la corte celestial. Estando en estas palabras el niño dio en hablar: _Levante de ahí, mi madre, deixe de tanto chorar que eles pensan que me matan e eu vivo lle vou quedar. A los pobres que son pobres remedio lles vou dar; a los ricos soberbiosos eu lles farei ablandar. (Recollido en Romeán, Lugo, por Félix Méndez Nogueira) VERSOS NAVIDEÑOS.- “Gracias a Dios, meu Neniño, que soupen onde estabas. Vexo que estás deitadiño aí nesas pobres pallas; se te queres vir comigo eu lévote de boa gana e, para quitarche ese frío, déitote na miña cama e despois cando espertes heite coller no colo e marchámo-los dous xuntos e andámo-lo pobo todo”. (Recollido en Lourenzá polo colectivo Amencer) “Imos logo todos xuntos, imos logo pra Belén, que hoxe é día de ruada, que hoxe é día de pracer. Vinde axiña, compañeiros, vinde axiña pro teu ben; xa verás aquel Meniño, xa verás que lindo é. Nunhas pallas deitadiño, en coiriños alí está, sendo dono deste mundo e señor de canto hai. Si, Dios quere heille pedir dúas cousas polo menos: moita paz mentras eu viva e un recunchiño no ceo”. (Recollido en San Simón da Costa, Vilalba, por Xesús Vázquez Márquez) “En Oriente hai unha estrela que ós Reis Magos guía, e no Portal de Belén nace o Fillo de María. Dálle á zambomba, dálle ó cascabel, que esta noite nace Xesús en Belén”. (Recollido en San Simón da Costa, Vilalba, por Xesús Vázquez Márquez) “Xa me tardaba, meu Neno, que chegara Navidá co turrón e os nacementos pra poder virte adorar. Estiven pensando moito qué cousa che iba ofrendar; pensei no turrón, nas pasas, améndoas e mazapán. Pro…xa o comín, meu amigo, todo catro días fai; máis como tes tanto frío pensei que che sería igual pra abrigar o teu corpiño uns calzupos de lá. Aquí chos deixo nas pallas, recíbeos con caridá e bendice esta pequena que te quere sempre amar” (Recollido en Mondoñedo polo colectivo Amencer) “Vén a alba, vén a alba, tras da alba vén o día camiñando vai Xosé, camiñando vai María. Camiñan pra Belén; a Belén chegan con día. Cando chegan a Belén a estrela xa escurecía. Séntanse ó pé dun roble, o pé dunha fonte fría. Xosé, ¿cándo parirá María? Aínda non parirá esta noite nin tampouco a que veña. Estando nestas palabras pareu a Virxen María. Pareu un fillo varón que do ceo resplandecía. Tanto era a súa pobreza que nin un pañal tiña. Botou mans ós cabelos e a unha toca que tiña, e púxoa en seis cachos onde o seu fillo envolvía. Baixou un anxo do ceo que ricos pañales traía; volveuse o anxo pró ceo rezando un Ave María. Que viva o Verbo encarnado, que viva a Virxen María, o glorioso San Antonio e a estrela que nos alumbra”. (Recollido en A Devesa –Ribadeo- por Carlos González Díaz) "VILANCICOS“ VAMOS TODOS XUNTIÑOS” Vamos todos xuntiños vamos a Belén qu’hoxe é noite de ruada, noite de pracer. Anda axiña, compañeira, anda axiña, pró teu ben, xa verás aquel Neniño, xa verás que lindo é. Aquel Neniño que lindo é. Nunhas pallas deitadiño, en coiriños alí está, sendo dono deste mundo, o señor de canto hai. ¡Que cariña tan galana! ¡Que feitura de rapaz! Queda un ademirado, a mira-lo que alí hai. (Trátase dun vilancico de orixe culta moi extendido por Galicia) Vamos todos xuntiños vamos a Belén qu’hoxe é noite de ruada, noite de pracer. Anda axiña, compañeira, anda axiña, pró teu ben, xa verás aquel Neniño, xa verás que lindo é. Aquel Neniño que lindo é. Nunhas pallas deitadiño, en coiriños alí está, sendo dono deste mundo, o señor de canto hai. ¡Que cariña tan galana! ¡Que feitura de rapaz! Queda un ademirado, a mira-lo que alí hai. (Trátase dun vilancico de orixe culta moi extendido por Galicia) “VINDE, VINDE GALEGUIÑOS”VINDE, VINDE GALEGUIÑOS, VINDE E CORREDE BEN E VEREDES O MENIÑO NO PESEBRE DE BELÉN. Meu Miniño, meu Miniño, que naceu en duras pallas, Miniño, por que me choras Meniño, por que non calas. Meu Meniño non me chores, Meniño, ¿por qué non calas? ESTRIBILO Vinde a modo, vinde a modo, vinde a modo, a modiño, coidado con eses zoques, non desperte-lo Meniño. ESTRIBILO Desde que naceu o Neno, non fago branca de pan teño as vaquiñas na eira, o carriño do folghar. ESTRIBILO Un pescado moi pobriño, non tuvo ó Neno que dar, trouxolle conchas da plaia, e caracoles do mar. ESTRIBILO Botano-la bendición, Niño Jesús de Belén, non mire-las nosas faltas, que todo o mundo as tén. (Cantado por Maruja a Recamana e Pepa a Carabeleira) VINDE E CORREDE BEN E VEREDES O MENIÑO NO PESEBRE DE BELÉN. Meu Miniño, meu Miniño, que naceu en duras pallas, Miniño, por que me choras Meniño, por que non calas. Meu Meniño non me chores, Meniño, ¿por qué non calas? ESTRIBILO Vinde a modo, vinde a modo, vinde a modo, a modiño, coidado con eses zoques, non desperte-lo Meniño. ESTRIBILO Desde que naceu o Neno, non fago branca de pan teño as vaquiñas na eira, o carriño do folghar. ESTRIBILO Un pescado moi pobriño, non tuvo ó Neno que dar, trouxolle conchas da plaia, e caracoles do mar. ESTRIBILO Botano-la bendición, Niño Jesús de Belén, non mire-las nosas faltas, que todo o mundo as tén. (Cantado por Maruja a Recamana e Pepa a Carabeleira) “IMOS LEVAR UNHA POUCA ROUPIÑA”Imos levar unha pouca roupiña tres polas, dous galos, máis unha galiña, un añiño, dúas pombas sin pel, tres rulas ó xeito e un tarro de mel. Ai, Meu Neno, Meu Rei, Meu Meiguiño, non tés un albergue, non tés un leitiño, Sin arrimo, nas pallas estás, ai, Meu Queridiño, que frío terás. Teñen, teñen, as pegas, as melras, e os paxaros, teñen niño, e o Rei de ceos e terra, non ten casa nin leitiño. (Informante: María Filgueira. Recollido por Matilde Alonso) tres polas, dous galos, máis unha galiña, un añiño, dúas pombas sin pel, tres rulas ó xeito e un tarro de mel. Ai, Meu Neno, Meu Rei, Meu Meiguiño, non tés un albergue, non tés un leitiño, Sin arrimo, nas pallas estás, ai, Meu Queridiño, que frío terás. Teñen, teñen, as pegas, as melras, e os paxaros, teñen niño, e o Rei de ceos e terra, non ten casa nin leitiño. (Informante: María Filgueira. Recollido por Matilde Alonso) “EU DURMINDO ESTABA” Eu durmindo estaba cando veu meu pai tiroume da orella: ¡levántate Brais! E eu salín fuxindo, envolto nun mantelo arrimado a un moco feito de ameneiro E vin desde “lexos” un pobre pendello en el unha nena coidando dun neno. E xunto a un pesebre estaba un carpinteiro facendo un barrelo e enchéndoo de fieitos. E díxome entonces tirando dun dedo Díxome: Braisiño ¿gústache o pequeño? E eu díxenlle entonces con moito recelo: O neno é moi guapo se mo dá eu lévoo. Eu na miña vida vin neno máis feito Ten unhos olliños que nin un luceiro. cando veu meu pai tiroume da orella: ¡levántate Brais! E eu salín fuxindo, envolto nun mantelo arrimado a un moco feito de ameneiro E vin desde “lexos” un pobre pendello en el unha nena coidando dun neno. E xunto a un pesebre estaba un carpinteiro facendo un barrelo e enchéndoo de fieitos. E díxome entonces tirando dun dedo Díxome: Braisiño ¿gústache o pequeño? E eu díxenlle entonces con moito recelo: O neno é moi guapo se mo dá eu lévoo. Eu na miña vida vin neno máis feito Ten unhos olliños que nin un luceiro. “E RORRO” E RORRO, RORRO, MEU NENO. E RORRO, RORRO, MEU AMOR. Eu son un pobre galego, veño do sul da provincia; i ó Neno Xesús lle traigo lenzo para unha camisiña. O Meniño está no berce vestidiño de oletón i os nenos que o arrolan, os anxos do Ceo son. E RORRO, RORRO, MEU AMOR. Eu son un pobre galego, veño do sul da provincia; i ó Neno Xesús lle traigo lenzo para unha camisiña. O Meniño está no berce vestidiño de oletón i os nenos que o arrolan, os anxos do Ceo son.

https://youtu.be/tgQVSvI1w9Q

Se queres enviarnos un conto ou canto de Nadal e Reis, podes facelo a través de:

nadal@galiciadixital.com

Ó recibilo enviarémosche un agasallo